Ketozis; vücudun enerji için glukoz (karbonhidrat) yerine yağ yaktığı metabolik bir süreçtir. Keto kelimesi ketozis’ten gelir.
Ketojenik diyetin temeli vücuttaki karbonhidratların bitirilmesi prensipine dayanır.
Bildiğiniz gibi vücudumuz ana enerji kaynağı olarak glukozu tercih eder. Karbonhidratlardan zengin besinler tükettiğimizde vücudumuz onları kan şekerine çevirir. Çünkü glukoz vücudun kullanabileceği en basit enerji türüdür. Yediğimiz besinleri yakıp ihtiyacımız olan glukozu kullandıktan sonra fazlasını da yağa çevirip çeşitli bölgelerde depolarız. Yani vücudumuz kahvaltıda yediğimiz tereyağını değil, yanında yediğimiz ekmeği depolamayı tercih eder.
Ketojenik diyet nedir, kimler keto yapabilir merak ediyorsanız ayrıntılı bilgi için KETOJENİK DİYET: Keto Diyeti Nedir Nasıl Yapılır? başlıklı yazıma göz atabilirsiniz.
Ketojenik diyette hangi gıdaları tüketebileceğinizi görmek için Ketojenik Diyette Ne Yenir | Örnek Listeli isimli yazımı okuyabilirsiniz.
Peki hiç karbonhidrat tüketmezsek ne olur?
Eğer vücudumuzdaki bütün hücrelerin ana enerji kaynağı olan glukozu yeterince almazsak, vücudumuz enerji elde etmek için depolanmış yağlardan keton adı verilen alternatif bir yakıt üretir. Keto-jenik terimi buradan gelir. Ketozis vücudun glukoz yerine ketonları enerji kaynağı olarak kullanmasıdır.
Beyin, glukozu depolayamadığı için günlük yaklaşık 120 gramlık sabit bir glukoz tedariğine ihtiyaç duyar.
Diyelim ki oruç tutuyoruz ya da o gün çok az karbonhidrat yedik. Vücudumuz önce depolanan glukozu karaciğerden çeker. Sonra kaslarda depolanmış glikojeni parçalar ve glukoz elde etmeye uğraşır. Bu durum 3-4 gün devam ederse ve depolanan glukoz da tamamen tükenirse, insülin adı verilen hormonun kandaki düzeyi azalır.
Sonrasında vücut, birincil yakıt olarak şekeri değil yağı kullanmaya başlar. Karaciğer, glukozun yokluğunda kullanılabilen yağdan elde edilen keton cisimleri üretir. Ketonların kanda dolaşmaya başlamasıyla artık ketozise girmiş oluruz.
Aslında sağlıklı bireyler oruç tutarken, gece uyurken ya da yoğun bir egzersizden sonra ketozise girer. Ketojenik diyete başladıktan ne kadar sonra ketozise girileceği kişiden kişiye değişir. Diyeti doğru uygularsak ketoasidoz tehlikesi olmaz.
Ketojenik diyette tüketebileceğiniz gıdaları görmek için Ketojenik Diyette Ne Yenir | Örnek Listeli isimli yazıma bir göz atın.
Ketoziste olduğunu nasıl anlarsın?
Ketozise girip girmediğinizi idrar strip testi yaparak anlayabilirsiniz. Ketojenik diyet yaparken ketonları enerji olarak kullanmaya başladıysak özellikle diyetin başlarında idrarla keton atarız. Keton ölçüm striplerini çevrimiçi ya da eczaneden satın alabilirsiniz.
Strip testini yapması kolaydır ama %100 güvenilir bir yöntem olduğu söylenemez. Çünkü uzun süre ketojenik diyet yapmış bir kişinin vücudu bu duruma alışır ve ihtiyacı kadar keton üretmeye başlar. Yani fazla keton üretmediği için ketosizde olduğu halde idrarla keton atmaz. Bu durum ketodan çıktığımızı düşünmemize neden olur. Oysa ki durum öyle değildir. Derin ketoziste bile olabilirsiniz.
Strip testi dışında şeker ölçüm cihazları gibi kanla bakılan keton ölçüm cihazları da var ki onlar daha güvenilir diyebiliriz. Tek kötü yanı pahalı olmaları.
Benim fikrimi sorarsanız, bu testleri yapmadan da ketoziste olup olmadığınızı anlayabilirsiniz. Ketozise girince oldukça belirgin semptomlar veririz. Yazacağım belirtiler özellikle ketojenik diyete yeni başlayanlarda daha belirgindir.
Ketozis Belirtileri Nelerdir?
- Hızlıca kilo vermek
- Ağız kuruluğu
- Kötü kokan nefes
- Halsizlik
- Kas spazmları ya da kramp
- İştahta azalma
- Kabızlık ya da ishal
- Egzersiz performansında düşüş
Ketozisteyken yukarıdaki belirtilerin bir veya bir kaçını gösterebilirsiniz. Hiç belirti göstermeyenler de vardır. Bu dönemde kilo almanız ya da başka ekstrem belirtiler yaşamanız yanlış bir şeyler yapıyorsunuz demektir. Ekstrem belirtiler yaşıyorsanız diyeti bırakın, her diyet her bünyeye uygun olmayabilir.